آه اي روح من، فتنه اينجا خفته است. همه را او موجب شده و شما اي ستارگان آزرمگين مپسنديد كه با شما بگويم چه كرده است. همه را او سبب شد اما خونش را نخواهم ريخت و اين پوست سفيد تر از برف را كه همچون مرمري كه بر گورها مي نهند صاف است، زخم دار نخواهم كرد. با اين همه بايد بميرد وگرنه باز در حق ديگر مردان خيانت خواهد كرد.../«اتللو» اثر ويليام شكسپير

حسادت همراه با عشق در ادبيات كلاسيك جهان و ايران دستمايه بسياري از داستان هاي عاشقانه ماندگار شده است. به نظر مي رسد بشر همراه با عشق، حسادت را نيز شناخت و در بسياري از اين داستان ها عاقبت عاشق به دليل عشقي كور و حسادتي بي منطق معبود خود را به نيستي مي كشاند. شايد وقت آن رسيده است كه انسان متفكر امروزي از برداشت هاي شتابزده و احساسي از خيانت يا وفاداري فاصله بگيرد و به عشق خود از زاويه اي ديگر و صبورانه تر نگاه كند.

● اختلاف طبقاتي در عشق و توطئه بدخواهان

نمايشنامه درام (اتللو) كه در قرن هفدهم نويسنده معروف انگليسي، شكسپير، آن را نوشت، پرجاذبه ترين داستان خيانت در ادبيات كلاسيك است. داستان درباره عشق پرشور اتللو، ناخدايي سياه پوست به دختر يكي از سناتورهاي ايتالياي كهن به نام «دزدمونا» است.

اتللو باوجود مخالفت طبقه اشراف آن روزگار ونيز، موفق مي شود عشق دزدمونا را به دست آورد و با او ازدواج كند. از همان هنگام، عشق، حسادت و توطئه عناصر اصلي زندگي اين دو دلداده مي شود. وقتي زندگي مشتركشان را شروع مي كنند، توطئه هاي كينه توزان، عشق آن دو را هدف مي گيرد.

زوج جوان در توطئه و فريب گرفتار مي شوند. اشراف درباري كه روزي سوداي ازدواج با زيباروي ونيز را در سر مي پروراندند از يك سو و درياسالاراني كه به موفقيت و كاميابي ناخداي سياه پوست حسادت مي كنند، از سوي ديگر نمايشي را تدارك مي بينند كه در آن دزدموناي پاك و غافل از توطئه را گناهكار جلوه دهند.

يادگاري هاي زمان دلدادگي زوج جوان در گوشه و كنار اقامتگاهشان يا در دست رقباي عشقي اتللو ديده مي شوند و با نيرنگ، نقل قولي ساده از دزدمونا درباره فلان اشراف زاده كه روزي به خواستگاري اش آمده بوده به عنوان سندي بي خدشه در باب خيانت او دهان به دهان مي گردد تا به گوش اتللو برسد.

● بدگماني و حسرت

قلب اتللو كه زماني سرشار از عشق بي خدشه به دزدمونا بود، آرام آرام از شك و بدگماني پر مي شود. آنان كه در پي جدا كردن آن دو دلداده از يكديگرند، از روي حسادت نقشه پايان دادن اين عشق را مي چينند و اتللو و دزدمونا را هر يك با ترفندي به سوي دامي مهلك مي كشانند. اتللو به تدريج با ديدن نشانه هاي دروغين خيانت همسر، بدگمان مي شود و هرگز به اين فكر نمي افتد كه اين بدگماني را با شريك زندگي خود سايت همسريابي موقت كه بي نهايت دوستش دارد، در ميان بگذارد.

در تنهايي خود دزدمونا را محاكمه و سپس محكوم مي كند. زندگي عاشقانه آنان پايان غم انگيزي دارد. از نظر اتللوي عاشق، همسرش به دليل خيانت سزاوار مرگ است و سرانجام دزدمونا در بستر، سرشار از عشق به همسرش قرباني توطئه اطرافيان مي شود. اتللو پس از كشتن دزدمونا به اشتباه خود پي مي برد؛ سايت ازدواج موقت كشفي بسيار ديرهنگام و مي فهمد كه نااهلان از سر حسادت گام به گام او را به سوي نابود كردن معبودش كشانده اند. از قرن هفدهم به اين سو كه نمايشنامه اتللو اجرا شده، منتقدان بسياري از جهات مختلف به آن توجه داشته و شخصيت هاي همسريابي مختلف آن را از نظر روان شناسي بررسي كرده اند.

حسادتي همسريابي كه به جان اتللو افتاده بوده و ساده دلي دزدمونا دستمايه اي بوده براي آنچه در عرصه ادبيات كلاسيك مظهر حسادت، خيانت و سوءتفاهم ناميده مي شود. برخي عبارت هاي اين درام ضرب المثل گونه شده اند، «بايد دلم را روي دست بگيرم» و «مردي كه در پيروي  سايت همسريابي عشق راه عقل نديد ولي از جان عشق ورزيد»